Nhà gỗ cổ truyền là nét đẹp văn hoá truyền thống của cha ông ta được gìn giữ qua nhiều thế kỷ. Ở mỗi vùng miền nhà gỗ cổ truyền sẽ mang những nét độc đáo khác biệt. Miền Bắc có nhà gỗ kẻ truyền, miền Nam có nhà rường. Mỗi kiến trúc đều chứa đựng sự kỳ công tỉ mỉ và thể hiện óc sáng tạo cũng như thẩm mỹ của cha ông qua nhiều thế hệ.
- Nhà gỗ kẻ truyền Bắc Bộ.
Nhà gỗ kẻ truyền là một trong những loại hình nhà ở của người dân Việt Nam từ lâu đời (chủ yếu xuất hiện ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ). Thừa hưởng tính cách của người dân Bắc Bộ, nhà gỗ kẻ truyền mang nét kiến trúc mộc mạc, giản dị và tính chuẩn mực. Đặc trưng của nhà gỗ kẻ truyền Bắc bộ là chất liệu dựng nhà từ gỗ tự nhiên như gỗ lim, gỗ mít, gỗ xoan… kết hợp với gạch, đá ong, mái ngói, sân vườn, mang vẻ đẹp cổ kính quen thuộc của làng quê Việt Nam.
Nhà cổ truyền Bắc Bộ thường được thiết kế một tầng, chia thành nhiều gian tuỳ thuộc vào mục đích sử dụng khác nhau như nhà 3 gian, 5 gian, 7 gian… với chỉ 1 hướng cửa chính. Vật liệu xây dựng lên một ngôi nhà cổ truyền chủ yếu là gỗ với các cấu kiện liên kết chắc chắn như cột, xà …. có tác dụng chịu lực chính cho cả ngôi nhà, chỉ với chất liệu gỗ mà những ngôi nhà cổ của cha ông đã tồn tại qua hàng thế kỷ trở thành di sản văn hoá đủ để thấy sự tính toán chính xác chỉn chu đến từng mm của những người nghệ nhân.
Thoạt nhìn qua những ngôi nhà kẻ truyền Bắc Bộ chúng ta sẽ nhận thấy ngay điểm khác biệt đó là những hoạt tiết chạm khắc cầu kỳ và nhiều hơn so những mẫu nhà gỗ Nam Bộ và Nam Trung Bộ. Màu sắc cũng là điều dễ dàng nhận thấy nhất khi chúng ta nhìn kiến trúc hai ngôi nhà. Với những căn nhà gỗ Bắc Bộ thì màu chủ đạo là màu gỗ tự nhiên và mái ngói đó hay mái ngói rêu xanh. Những căn nhà gỗ Nam Bộ thường sử dụng màu nâu hay đen cho kết cấu gỗ.
Điểm khác biệt lớn nhất đó là những căn nhà gỗ Bắc Bộ thường được sử dụng một mặt diện và chỉ có duy nhất một hiên nhìn thẳng ra sân nhà. Có thể là nhà 3 gian, 3 gian hai chái hay 5 gian, 5 gian hai chái nhưng tất cả đều là một mái hiên thay vì mái hiên tam bề hay tứ bề như những căn nhà gỗ Nam Bộ.
Kết cấu của một ngôi nhà cổ Bắc Bộ truyền thống sẽ bao gồm những phần sau đây:
– Hệ thống cột: Đối với nhà gỗ cổ truyền hệ thống cột đóng vai trò quan trọng. Mỗi loại cột trong nhà gỗ có những chức năng khác nhau. Các loại cột bao gồm: cột cái, cột hậu, cột con, cột hiên. Theo đó thì cột cái chịu trách nhiệm nâng đỡ chính trong ngôi nhà. Cột con chịu trách nhiệm hỗ trợ cột cái. Cột hiên giúp đỡ mái phần hiên của ngôi nhà gỗ.
– Xà: Có ý nghĩa quan trọng, được phân chia thành xà trong khung và xà ngoài khung. Tất cả sự liên kết xà đều được tính toán kỹ lưỡng và tạo nên một tổng thể cân đối và vững chắc cho nhà gỗ cổ truyền.
– Hệ thống kẻ: Kẻ của nhà gỗ bao gồm kẻ hiên, kẻ truyền và kẻ lợn. Từng loại kẻ lại có chức năng khác nhau, nối các cột hiên với cột con và cột cái.
– Con rường: Chính là phần bộ phận gối nâng đỡ mái nhà, dạng dầm gỗ hộp. Với tác dụng đỡ mái hoành và được xếp chồng lên nhau. Chiều dài của con rường được thu ngắn lại càng về sau.
– Rường cụt: Có vị trí nằm giữa cột cái và cột hậu. Được đặt chồng lên xà nách và làm nhiệm vụ đỡ phần hoành. Cùng giống như con rường thì càng lên cao bộ phận này càng ngắn lại.
– Con lợn: Là một cái tên dân gian hết sức quen thuộc và giản dị với cuộc sống của người dân. Bên dưới nó sẽ là ván được chạm trổ nhiều hoa văn tinh tế.
– Kết cấu mái: Hoành là dầm chính có tác dụng đỡ phần mái, được đặt vuông góc với khung nhà gỗ cổ truyền.
– Rui là dầm phụ được thiết kế theo chiều dốc của mái và đặt lên hoành.
– Gạch màn được đúc và nung bằng đất , với vai trò là tạo độ phẳng cho mái nhà và đỡ ngói. Với tác dụng là chống thấm dột và đỡ ngói cho mái nhà.
– Ngói mũi là một trong những đặc trưng của kiến trúc nhà gỗ Bắc Bộ. Được chế tác từ đất nung và được đặt trên các lớp gạch màn. Tạo cho ngôi nhà một nét rêu phong cổ kính
Kiến trúc nhà kẻ truyền Bắc Bộ từ xưa cho đến nay vẫn giữ nguyên được nét đẹp truyền thống với mục đích nhằm giữ nguyên những giá trị văn hóa, đồng thời mang đến cho người ở công năng sử dụng tối ưu nhất. Toàn bộ phần khung xương của nhà thường được làm bằng gỗ, trong khi đó, chất liệu gạch, vữa xây dựng làm tường cho ngôi nhà kẻ truyền đẹp. Đôi khi, trong nhiều mẫu thiết kế, đặc biệt là khi thiết kế nhà thờ kết hợp nhà ở, thì việc sử dụng thêm chất liệu đá cho kiến trúc nhà thờ được áp dụng khá nhiều. Bởi khi sử dụng thêm vật liệu đá, mẫu thiết kế nhà kẻ truyền, hoặc các thiết kế nhà thờ họ, từ đường, nhà thờ tổ sẽ trở nên uy nghi, bền vững, trường tồn hơn.
Để chọn lựa được một nét kiến trúc tổng thể cho toàn bộ ngôi nhà kẻ truyền theo phong cách, theo thời đại nào cũng là một nét văn hóa truyền thống cần được tuân thủ và bảo tồn. Người thợ, hay người chủ nhà,… cần có sự hiểu biết về văn hóa, kiến trúc và lịch sử. Họa tiết trang trí cho nhà kẻ truyền theo nét văn hóa đặc trưng của thời đại Lý, Trần, Lê…. Thì lại mang những nét đặc trưng, nét độc đáo riêng.
Kiến trúc nhà cổ truyền này mang tới cảm giác trong lành, thư thái – là không gian thư giãn lý tưởng mà nhiều người mơ ước.
- Nhà rường Nam Bộ
Nhà rường là một loại kiến trúc nhà cổ khu vực Nam Bộ, ra đời vào khoảng thể kỷ XVII, dưới triều đại phong kiến Việt Nam. “Rường” là một cách nói ngắn của rường cột. Là loại nhà có hệ thống kết cấu cột kèo bằng gỗ, được liên kết hoàn toàn bằng chốt, mộng gỗ để có thể tháo lắp dễ dàng. Các hàng cột phân định số gian trong nhà. Hai chái đầu nhà được phân cách với các gian giữa bằng vách ngăn.
Một đạo luật ban hành năm Minh Mạng thứ 3 (1822), ấn định rằng tất cả các nhà xây bên ngoài Đại Nội, đều không được vượt quá 3 gian 2 chái. Do vậy thiết kế nhà rường Huế xưa chỉ có 1 gian hoặc 3 gian 2 chái, có diện tích nhỏ, một mẫu thiết kế nhà rường với 3 gian 2 mái trung bình sẽ có 56 cột, những cột đều được kê trên đá để tránh việc ẩm mốc. Kèo, xà, đòn và tay cầm phải được chạm khắc rất nhiều và tinh tế.
Ngoài ra hệ thống cửa gian lớn cũng được chạm khắc rất tỉ mỉ và thường là những câu đối hoặc những chữ ý nghĩa như tứ quý, bát bửu để cầu mong những điều may mắn sẽ đến với gia đình. Nhưng về sau bỏ quy định này mà chỉ quy định nhà dựng lên không vượt quá chiều cao cung điện vua chúa. Do đó nhà rường Huế thấp, mái nhà có độ dốc lớn.
Về kết cấu, quan trọng nhất của nhà rường Huế là bộ giàn trò, bộ khung gỗ, nơi chống đỡ, là sườn sống cho mẫu nhà cổ đẹp. Một tổ hợp các cấu kiện như cột – kèo – xuyên – trến – xà – đòn tay sẽ được liên kết với nhau cực kỳ vững chắc nhờ liên kết mộng, bộ khung căn nhà sẽ cực kỳ vững chắc và bền bỉ.
Toàn bộ khung gỗ của căn nhà được nâng đỡ trên những tảng đá vuông vắn. Với nền nhà, trên bề mặt chính là phần đất sạch trộn thêm vôi, tro để chống mối mọt, tạo độ cứng và tính bền vững, không nứt nẻ cho sàn. Nền nhà của mẫu nhà cổ đẹp này thường có vỉa được làm bằng đá thanh, đá cẩm thạch với những ngôi nhà quyền quý, còn đối với người bình thường thì chỉ dùng đá tổ ong hoặc đá núi.
Đơn vị thiết kế và thi công nhà gỗ kẻ truyền – nhà rường uy tín
Nam Viên Zen Art
Thiết kế – Thi công – Phục dựng
KIẾN TRÚC NHÀ GỖ VIỆT NAM – JAPAN – CHINA – KOREA
Công trình tâm linh – Nhà gỗ truyền thống – Nội thất đồ thờ – Cảnh quan sân vườn
Địa chỉ: Nhà số 6A, Biệt thự Liền kề Licogi 13, 164 Khuất Duy Tiến, Thanh Xuân, Hà Nội.
Hotline: 037 989 1288
Website: namvienzenart.vn
Facebook: https://www.facebook.com/namvienzenart
